|
Scheepvaart, handel en nijverheid
Scheepvaart, handel en nijverheid door Lambertus Zijl, 1925 De Nederlandsche Handelsmaatschappij Voor de Nederlandsche Handelsmaatschappij ontwierp architect Karel de Bazel een monumentaal en imposant gebouw aan de Vijzelstraat. Het geldt als zijn belangrijkste werk. Aan de gevel is de handel van de maatschappij met Nederlands-Indië in de versieringen verwerkt. Het gebouw heette eerst ‘de spekkoek’ naar de afwisselende lagen gekleurde steen waaruit de muren opgetrokken zijn. Nu heet het pand ‘de Bazel’, naar de architect. Na de Nederlandsche Handelsmaatschappij trok de ABN AMRO in en sinds 2007 wordt het gebruikt door het Stadsarchief. Scheepvaart, handel en
nijverheid Op de twee hoeken aan de kant van de straat zijn door Lambertus Zijl scheepvaart en handel en nijverheid verbeeld. Drie zeelieden houden op de ene hoek een tros, ankerketting en anker vast. Op de andere hoek sluiten twee mannen een overeenkomst af via handjeklap, een ambachtsman met voorhamer kijkt toe.
Scheepvaart Insulinde, Europa en onschuld De hoofdingang wordt geflankeerd door twee vrouwenfiguren. Links, met de ogen neergeslagen, de handen zedig voor de borst en de lippen getuit staat ‘Insulinde’. De lichaamstaal straalt onschuld uit. Multatuli gaf de naam Insulinde aan het toenmalige Nederlands-Indië, ook noemde hij het ‘de gordel van smaragd’. In het Latijn staat 'insula' voor eiland en 'indiae' voor Indië, dat maakt ‘insulinde’ tot "de Indische Eilanden". De naam Insulinde werd in Nederland populair als koosnaam voor Indië, maar werd nooit officieel gebruikt. Het krantenbericht over de opening van het gebouw in 1926 in ‘het Vaderland’ vermeldt overigens dat de figuur voor Azië staat. Aan de rechterkant staat Europa, met de ogen ten hemel gericht en de handen in een afwerende pose. Uit de lichaamstaal spreek ook onschuld, maar dan als ontkenning: ‘ik heb het niet geweten’. Niet goedschiks dan
kwaadschiks Hoog boven Insulinde en Europa zijn drie gouveneurs-generaal door H.A. van der Eijnde vereeuwigd. In ‘het Vaderland’ van 1926 worden ze ‘de grondleggers van den bloei van Nederlandsch Oost-Indië’ genoemd. Het gaat om Jan Pieterzoon Coen (1587-1629) die de bevolking van het eiland Banda afslachtte om het monopolie van de nootmuskaathandel veilig te stellen. Coen rapporteerde in 1623: “De inboorlingen sijn meest allen door den oorloch, armoede ende gebreck vergaen.” In het midden staat Herman Willem Daendels (1762-1818). Uit Wikipedia: “De zeer kortaangebonden en driftige Gouverneur Generaal had weinig respect voor de rechtsgang. Hij liet in 1808 drie van diefstal beschuldigde Europeanen nog tijdens hun proces ophangen. De rechter die protesteerde werd ontslagen.” En “Daendels is vooral bekend als drijvende kracht achter de aanleg van de Grote Postweg (Jalan Raya Pos) over de volle lengte van Java. Ook dit werk, de weg van Anjer naar Panarukan had een militair doel: snelle verplaatsing van de troepen. De aanleg kostte veel mensenlevens”. Rechts staat Joannes Benedictus van Heutsz (1851-1924). Vanwege het feit dat 70.000 inwoners van Atjeh vermoord werden tijdens zijn bewind, werd hij later het symbool van koloniaal bestuur.
De ambachtsman en het handjeklap van de handel Lambertus Zijl (1866-1947) Lambertus Zijl was begin vorige eeuw een belangrijk bouwbeeldhouwer, een kunstenaar die in samenwerking met architecten en interieurontwerpers niet alleen de kunstzinnige ornamentiek aan en in gebouwen verzorgde, maar ook op de grote passagiersschepen van de Nederlandse Stoomvaart Maatschappij en de Koninklijke Paketvaart Maatschappij. Kunstenaars als Zijl maakten voor de zalen, gangen en hutten van de eerste klas bronzen reliefs, beelden, houtsnijwerk, meubels. Lambertus Zijl en zeker Mendes da Costa zijn bepalend geweest. Deze twee beeldhouwers legden de grondslag voor de stijlomslag aan het begin van de eeuw. Het 19-eeuwse classicisme werd binnen enkele jaren vervangen door hun robuuste, heldere stijl, die goed aansloot op de Amsterdamse School-architectuur.
Het
Vaderland, 4 oktober 1926
Ansichtkaarten het gebouw ca 1940 Vijzelstraat Foto’s juli 2009
Startpagina Buitenbeeldinbeeld Buitenbeelden
in Amsterdam Centrum |
