|
Riviergoden
Fontein-beeldengroep door Ignatius van Logteren, 1714 Buitenplaatsen In de 18e eeuw lagen veel buitenplaatsen langs de Amstel en in de Watergraafsmeer. De gegoede burgers zochten rust in hun lusthoven buiten de woelige stad. Ook Frankendael was een buitenverblijf, maar gezien een gravure uit 1719 nog zonder opsmuk. Buitenverblijf Driemond had echter, zo laat een gravure uit hetzelfde jaar zien, in de achtertuin een grote vijver, aan het uiteinde bekroond met een fontein die geflankeerd wordt door twee figuren, een met een drietand en een met een bootje in de hand. Het kunstwerk had 20.000 gulden gekost en is de fontein die nu langs de Middenweg staat. De eigenaars van Driemond zagen zich in 1770 gedwongen hun goederen te verkopen vanwege de hoge onderhoudskosten en de fontein kwam bij Frankendael terecht.
Riviergoden Vermoedelijk is in 1770 bij het transport iets misgegaan. De vrouwfiguur heeft een nieuwe hand en ze is haar bootje kwijt, ze draagt nu een harpoen of speer. Ook de manfiguur heeft een andere hand gekregen. De man en vrouw zijn gemaakt als het echtpaar Neptunus (Poseidon) en Amphitrite, de goden van de zee, maar ze representeren de riviergoden Gein en Gaasp. Bij Driemond kwamen drie riviertjes samen, de Gein, de Smalweesp en de Gaasp. De middelste was een klein stroompje en wordt in de fontein verbeeld als het kind Arion, de latere dichter-zanger die als jochie gered werd door een dolfijn.
Het huis Frankendael Ignatius van Logteren de Oude (1685-1732) De fontein is gesigneerd ‘I van Logteren, Ao 1714’
Toeschrijving Van Logteren was beeldhouwer te Amsterdam en van hem zijn minstens vier Neptunus-beelden bekend (zie Wikipedia). Een riviergod in de vorm van een Neptunus maakte hij in 1714 voor de fontein die later tercht kwam bij het huis Frankendael in Amsterdam. Een gravure uit 1719 laat zien dat het de god altijd een drietand heeft vastgehouden. De gelijkenis met een reliëf in Purmerend uit 1713 op een huis aan de Weerwal (zie onder) is treffend en de detaillering van de watervaas of urn is precies hetzelfde in beide kunstwerken. De tijd (1713 en 1714), het onderwerp, de stijl en de overeenkomstige detaillering laten toe het reliëf in Purmerend aan Ignatius van Logteren toe te schrijven. Riviergoden of stroomgoden, een fenomeen overgenomen uit de Romeinse tijd, hadden geen drietand als attribuut maar een peddelachtig voorwerp. Een Romeins reliëf laat zien dat de ‘peddel’ dienst deed als roer (zie onder). In de 18e eeuw wist niet iedere kunstenaar meer waartoe de peddel ooit gediend had en ook Van Logteren maakte bij het Purmerendse reliëf simpelweg de drietand dicht om tot een peddel komen.
gevelsteen uit 1713 in Purmerend
Romeins Rijnschip met roer ca 1750, riviergod
De riviergoden (god en godin) de Lek en de Linge, 1761; gezien de dikte van de steel wist niet iedere kunstenaar waar het peddel-achtige voorwerp ooit toe diende Middenweg, Amsterdam Oost Foto’s: september 2012
Startpagina Buitenbeeldinbeeld Buitenbeelden in Amsterdam Oost |
