Insulinde

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Javaanse vrouw door Joseph Mendes da Costa, 1898

 

 

 

 

 

 

 

De eerste belangrijke opdracht die Mendes da Costa kreeg in 1898 was voor een grafmonument ter ere van indoloog Jan Veth op de begraafplaats Essenhof in Dordrecht.

 

 

Model

 

Het Rotterdamsch Nieuwsblad berichtte 8 april 1899:

 

Op het graf van prof. P.J. Veth te Dordrecht, zal 14 April een monument onthuld worden. Het gedenkteeken stelt in een vrouwenfiguur “Insulinde” voor [..]. Het beeld is uit het atelier van Mendes Da Costa te Amsterdam. Een Indische vrouw, verleden jaar ter tentoonstelling van Nationalen Arbeid aanwezig, poseerde voor den kunstenaar.

 

In de rechterhand houdt ze een soort hoorn van overvloed, waaruit Indische vruchten en planten voor haar voeten rollen, in de linkerhand ook een plantensymbool. Achter op het voetsuk een aap, die den bek van een kaaiman openspert; zij typeeren de Fauna van Indië.

 

Foto links: kort na de onthulling

 

 

 

 

 

                                                                                                                   alle beelden zijn van grès cérame

 

 

Een avond in Insulinde

 

Het model had Mendes opgedaan op de ‘Tentoonstelling voor Vrouwenarbeid’, Den Haag, zomer 1898. Er was een afdeling Oost-Indië met de ‘Kampong Insulinde’. In augustus werd er een Pasar malam gehouden en volgens een bericht in het Nieuws van den Dag (18-8-1898) onder het kopje “Een avond in Insulinde”, was “de geheele Indische Kolonie in Den Haag naar het tentoonstellingsterrein getogen, om herinneringen aan het verblijf in de tropen te verlevendigen. Maar de grootste bekoring van dezen avond vormden de jonge dames, die zich in Indisch gewaad hadden gestoken als verkoopsters van bloemen, vruchten en gebak, sigaren enz.”

 

 

 

 

                                   Vrouw in kimono met waaier, ca 1900

 

 

Kimono en fijngestreepte sarong

 

“Sommigen droegen sarong en kabaja van prachtige stof en kleur, anderen waren gekleed met kleurige kimono’s naar Japansche trant en vormden groepjes welke zoo uit “de Mikado” schenen weggeloopen. Maar prachtig vooral waren drie meisjes van Payakombo in den rijken tooi van de Padangsche Bovenlanden met blauwzijden kain, fijngestreepte sarong en sladang van donkere stof, schilderachtige hoofdbekleeding en rijke sieraden aan hals en armen.”

 

 

 

 

                                   Javaanse danseres, 1898

 

 

Datering

 

In december 1934 hield kunstkenner H.P. Bremmer een lezing over ‘J. Mendes da Costa’. Het Vaderland deed verslag:

 

“Voor een aandachtig gehoor begon spreker uiteen te zetten hoe Mendes bij uitstek het monumentale in de Nederlandsche beeldhouwkunst vertegenwoordigde. Hoewel, zooals bekend, deze richting den Hollanders niet eigen is en hij van dien kant slechts twee opdrachten mocht ontvangen, is dit toch gelukkig voldoende geweest om een ieder van zijn ontbetwistbaar meesterschap in dit opzicht te doordringen. [..]

 

Zoo liet hij zien een relief uit 1895, Joodsche vrouwtjes op de Amsterdamsche markt, vervolgens een bijzonder teer en machtig gezien bronzen kinderkopje uit ’98, een Javaansche danseres uit hetzelfde jaar, waarin hij door het straffe der houding op karakteristieke wijze het religieuse van den Oosterschen dans deed uitkomen.”

 

Links: Javaansche danseres door Mendes da Costa, brons 1910

           (niet op de expositie)

 

 

 

 

 

                                   kop van een Javaan, 1898

 

 

Professor Bram Hammacher (later directeur van het Kröller-Müller) noteerde in 1941 dat de ‘Kop van een Javaan’ de verschuiving symboliseerde in Mendes da Costa's werk van impressionisme naar realisme. Hierna zou zijn werk zich steeds verder decoratief-ornamentaal ontwikkelen analyseerde de kunstkenner.

 

 

 

 

Joseph Mendes da Costa (1863-1939)

 

Wikipedia      

 

 

Joseph Mendes da Costa werd vooral bekend door het vervaardigen van beelden en ornamenten voor gebouwen. Hij was van 1886 tot 1887 lid van de kunstenaarsgroep "Labor et Ars", die later de representanten zouden worden van de Nederlandse variant van de Art Nouveau. Hij is de wegbereider geweest voor de 20e-eeuwse kunst in Nederland, doordat hij als eerste beeldhouwer een monumentale, symbolistische stijl van strakke lijnen en heldere vlakken ontwikkelde.

 

 

 

 

 

 

 

 

Tentoonstelling Labor et Ars, met werk van Joseph Mendes da Costa en Joost van den Toorn

 

Museum Beelden aan Zee, voorjaar 2015

 

Foto’s: maart en april 2015

 

 

 

 

Startpagina Buitenbeeldinbeeld

 

 

Startpagina Joseph Mendes da Costa & Joost van den Toorn