Metselaar

Buste door Hendrick de Keyser, 1606

Het portret is uitgevoerd in beschilderd terracotta, het eikenhouten voetstuk hoort bij de buste.

Collega en vriend De buste is van een onbekende man. In de bijbehorende sokkel is een bol uitgesneden met daarop twee stroken metselwerk in twee soorten verband. In 1595, hetzelfde jaar dat de Keyser aangesteld werd bij het ‘Fabrieksambt’ (een soort Publieke Werken) als “meester-beeltsnyder ende steenhouwer”, volgde Cornelis Danckertsz. de Rij (1561-1634) er zijn vader op als “stads-overste-metselaar” van Amsterdam. De mannen werden tot 1605 buren, beide kregen een naast elkaar gelegen ambtswoning in de Hoogstraat. De collega’s gingen in 1607 samen naar Londen om daar het beursgebouw te bestuderen, vervolgens in 1609 voor een particuliere opdracht naar Kampen vanwege een probleem met een verzakkende toren aldaar en in 1615 naar Rotterdam om advies te geven over een eventueel te bouwen torenspits op de Laurenskerk. De oudste zoon van Danckerts mocht in 1620 de eerste steen leggen van de Noorderkerk, een ontwerp van de Keyser. Het wijst erop dat ze goede vrienden waren.

De beeldhouwer heeft Danckerts ook geportretteerd. De St. Antoniespoort te Amsterdam werd in 1617-18 verbouwd tot Waag en gilden werden ondergebracht op de bovenverdiepingen. Boven de ingang van het metselaarsgilde werd een gevelsteen van de hand van de Keyser aangebracht. Op de steen een afbeelding van zijn collega de stadsmetselaar met een troffel in de hand. Een bepaling in Danckerts’ contract gaf aan dat hij indien nodig met de troffel moest meewerken.

Gezien het uitgebeelde metselwerk op de sokkel van de buste, zou de beeltenis van de onbekende man het portret van Cornelis Danckertsz. kunnen zijn.

detail van de sokkel detail van de gevelsteen van het metselaarsgilde

In 1631 verscheen een boek over de bouwwerken van Hendrick de Keyser: ‘Architectura Moderna ofte Bouwinge van onsen tyt’. Daarin staat een lof-sangh op ‘de seer vermaerde en vernuste meesters’ de Keyser en Danckerts, een citaat:

Doch soo langh de Amstel-daken, In het Ye schitt’rend blaken, En de Wester-Kerck van verr’ Op gaet als een Morgen-Sterr’: Sal men nog van Keyser roemen, En de naem van Danckerts noemen, Die het geen dat Hendrick schetst Konstigh met zijn hant op-metst

Portretten van Hendrick de Keyser (1621) en Cornelis Danckerts (1634)

Op de titelpagina van Architectura Moderna zijn de Keyser en Danckerts (rechts) naast elkaar afgebeeld:

---

Hendrick de Keyser (1565-1621)

Wikipedia

In 1595 werd Hendrick de Keyser stadssteenhouwer en -beeldhouwer, in feite stadsarchitect van Amsterdam. Zijn belangrijkste werken zijn de Beurs (1608-13, gesloopt in 1829), de Zuiderkerk (1603-11, in 1614 de Zuidertoren), het Stadhuis van Delft (1618-20) en de Westerkerk (1620-31, de toren uit 1638 is een afwijkend ontwerp).

Hendrick de Keyser was behalve architect ook beeldhouwer. Zijn bekendste werk is het door zijn zoon Pieter voltooide grafmonument van Willem van Oranje in de Nieuwe Kerk van Delft (1614-23). Ook maakte De Keyser het oudst bekende standbeeld in Nederland: Erasmus te Rotterdam (1622).

De Keyser stierf op zijn 56^e verjaardag. Gedicht van P.C.Hooft toen de bouwmeester in de Zuiderkerk was begraven:

Hendrik de Kaizer

Vermaert Steen- en Beeldthouwer

gestorven op zijn geboortedagh

den Konstennaar alhier gekuilt

daar de beeldthouwerij om huilt,

is sterf- geboortedagh geweest.

Een steen zijn lichaam ons ontschuilt;

maar duizendt toonen der zijn geest…

---

Rijksmuseum Amsterdam

Foto’s: oktober 2013

Startpagina Buitenbeeldinbeeld

Startpagina Beelden in het Rijksmuseum