Homomonument

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Homomonument door Karin Daan, 1987

 

 

WO II

 

De Nazi’s van Duitsland hadden een ideaal voor ogen: een groot-Duits rijk bevolkt door "edelgermanen". In de definitie van edelgermanen was geen plaats voor joden, zigeuners en homoseksuelen. Homoseksuele mannen kregen als zij opgepakt waren en in een kamp terechtkwamen een merkteken, een roze driehoek, die ze linksboven op de jas en op de rechterbroekspijp moesten dragen. Deze driehoeken waren twee ŕ drie centimeter groter dan de driehoeken die andere gevangenen moesten dragen, zodat al van een afstand te zien was dat het om een homoseksuele man ging. Lesbische vrouwen werden gezien als politieke gevangenen of asocialen en kregen daarom een rode respectievelijk zwarte driehoek. Ongeveer 50.000 personen werden veroordeeld op beschuldiging van homoseksualiteit en enkele duizenden van hen kwamen om in concentratiekampen.

 

Monument

 

Al direct na de Tweede Wereldoorlog gingen er stemmen op om homoseksuele oorlogsslachtoffers met een monument te gedenken, maar pogingen daartoe mislukten. Pas in de jaren tachtig van de twintigste eeuw, bijna veertig jaar na de oorlog, was de tijd er rijp voor. Het initiatief voor het gedenkteken stamt uit 1979 en komt van Bob van Schijndel, destijds lid van de PSP-homogroep opgericht in 1978 als samenvoeging van het Flikkerfront en de Rooie Flikkers.

 

Er werd een prijsvraag uitgeschreven en een jury samengesteld, die moest toezien dat het monument een levend monument zou worden in het hart van Amsterdam en in geen geval  ‘zieligheid op een sokkeltje’. De jury koos in 1981 unaniem voor het concept van kunstenares Karin Daan. Op het moment van onthulling 5 september 1987 was het Homomonument het eerste monument voor homoseksuelen ter wereld. Elk jaar is er op 4 mei, de dag van de nationale dodenherdenking, op het Homomonument een herdenking van homoseksuele oorlogsslachtoffers.

 

Het Homomonument drukt uit dat herhaling van de geschiedenis voorkomen moet worden: ‘Dit nooit weer.’

Het gaat om alle homoseksuele mannen en vrouwen die ooit werden of nog steeds worden onderdrukt en vermoord door regimes die niet van hen gediend waren of zijn. Het monument eert homoseksuele mannen en vrouwen die gestreden hebben voor de vrijheid en rechten van mensen met een andere seksuele voorkeur dan gangbaar werd en wordt geacht.

 

 

 

 

 

Ontwerp

 

Het ontwerp voor het Homomonument van Karin Daan bestaat uit drie gelijkzijdige driehoeken van roze graniet die met elkaar verbonden zijn door een streep. Daardoor ontstaat een vierde, grote gelijkzijdige driehoek. De drie driehoeken symboliseren verleden, heden en toekomst.

 

Eén driehoek is een trap die via de kade van de Keizersgracht voor een deel boven het water hangt.  De punt van deze driehoek die het heden symboliseert, wijst naar het Nationale Monument op de Dam. Op dit deel worden regelmatig bloemen gelegd, veelal als eerbetoon aan een aidsslachtoffer.

 

De tweede driehoek ligt zestig centimeter hoger dan het straatniveau en symboliseert de toekomst. Deze driehoek doet dienst als zitmeubel en is een podium tijdens evenementen. Het wijst naar het nabijgelegen COC.

 

De derde driehoek ligt tussen de straatstenen. De punt wijst in de richting van het Anne Frank Huis. Het is de ‘gedenksteen’, die het verleden symboliseert. In deze steen staat een dichtregel: ‘Naar vriendschap zulk een mateloos verlangen’, uit het gedicht  ‘Aan eenen jongen visscher’ van de homoseksuele Nederlandse dichter / schrijver Jacob Israël de Haan (1881-1924).

 

                                                                                                                   “Rozen zijn niet zoo schoon als uwe wangen,

                                                                                                                    Tulpen niet als uw bloote voeten teer,

                                                                                                                    En in geen ogen las ik immer meer

                                                                                                                    Naar vriendschap zulk een mateloos verlangen”

 

 

Het ontwerp werd al in 1981 goedgekeurd maar het heeft nog lang geduurd voordat de financiering rond was. Bedrijven stonden niet in de rij om hun naam aan het project te verbinden. Met de opbrengst van een groot benefietfeest de "Nacht voor het Ochtendgloren" eind 1986 in het Concertgebouw kon het monument alsnog gerealiseerd worden.

 

 

 

                                                              

 

 

 

 


 

Madurodam

 

Op 24 oktober 2006 is in Madurodam een replica van het homomonument onthuld door o.a. Job Cohen en Maurits van der Donk, resp. burgemeester van Amster- en Madurodam. Het monument in de miniatuurstad in Den Haag is een kopie op schaal 1: 25 van het homomonument dat naast de Amsterdamse Westerkerk staat.

 

 

“Madurodam staat vol met symbolen, het homomonument in Amsterdam is hét symbool van homo-emancipatie” aldus burgemeester Job Cohen.

 

Het initiatief voor het miniatuurhomomonument is afkomstig van COC Nederland, dat andere homo-organisaties uitnodigde het initiatief te ondersteunen. De homobelangenvereniging die in 2006 zestig jaar bestaat, heeft een nieuwe doelstelling: na wettelijk geregelde rechten nu sociale acceptatie in de maatschappij.

       

 

 


 

Informatiebord homomonument

 

bericht van het stadsdeel Centrum, 27 november 2006

 

Bij het homomonument op de Westermarkt staat een nieuw informatiebord. Het bord geeft in twaalf talen informatie over het monument en draagt op deze manier bij aan de emancipatie van homoseksuelen en lesbiennes.

 

Tekst in meer talen

Bij het monument stond al sinds 1988 een bordje in het Nederlands, Engels en Frans. Voor een monument met zo’n internationale uitstraling werd dit echter onvoldoende gevonden. De tekst is nu ook te lezen in het Duits, Italiaans en Spaans en in het Russisch, Turks, Arabisch, Chinees, Japans en Hebreeuws.

 

De volledige tekst luidt

“Herdenkt alle vrouwen en mannen die ooit vanwege hun homoseksualiteit zijn onderdrukt en vervolgd. Steunt de internationale lesbische en homobeweging in de strijd tegen verachting, discriminatie en onderdrukking. Laat zien dat je niet alleen bent. Roept op tot blijvende waakzaamheid. Verleden, heden en toekomst zijn verbeeld in de 3 driehoeken op dit plein, ontworpen door Karin Daan, 1987.”

 

 

 



Karin Daan (1944)

 

Uitgangspunt van Karin Daan is dat ze iets aan de omgeving toevoegt, iets dat onderdeel gaat uitmaken van de omgeving.

Karin Daan en onder anderen Wim Korvinus, Eugene Terwindt en Bas Maters worden wel aangeduid als de Arnhemse School. Zij ambiëren geen bronzen beeldjes op sokkels maar omgevingskunst waarbij het ontwerp geďntegreerd wordt in de openbare ruimte.

 

www.karindaan.nl

 

 


 

Westermarkt, plein rond de Westerkerk

 

Foto’s: juli 2007

 

 

Startpagina Buitenbeeldinbeeld

 

Buitenbeelden in Amsterdam Centrum

 

Monumenten in Amsterdam: WO II