Rembrandt
2010 Rembrandt door Louis Royer, 1852 Oudste standbeeld Het oudste nog bestaande standbeeld
in Amsterdam is ‘Rembrandt‘ op het Rembrandtplein,
dat in 1852 is gerealiseerd. Kort daarop volgde het standbeeld voor Vondel in
het Vondelpark. Opmerkelijk is dat voor standbeelden in Amsterdam eerder
‘onze grote kunstenaars‘ in aanmerking kwamen dan staatshoofden of leden van
het koningshuis, een enkele uitzondering daargelaten, zoals Thorbecke op het
Thorbeckeplein. In de 19e eeuw werden in Nederland ongeveer 35
standbeelden en monumenten opgericht. In bijna alle gevallen gebeurde dit op
particulier initiatief, de overheid speelde er nagenoeg geen rol bij. En er
waren nauwelijks Nederlandse beeldhouwers die in staat waren dergelijke
opdrachten naar tevredenheid uit te voeren, het is tekenend dat de uit
Mechelen afkomstige beeldhouwer Louis Royer (1793 – 1868) maar liefst vijf
standbeelden voor Nederland heeft ontworpen waarvan twee in Amsterdam:
Rembrandt en Vondel (andere beelden: Michiel
de Ruyter, Willem van Oranje en Laurens Janszoon Coster).
19e eeuw
1914 Grootsch De periode van idee tot onthulling besloeg twaalf jaar. In
1841 werd het plan tot eerbetoon aan Rembrandt opgevat en een manifest zag het
licht met als program het oprichten van het beeld. Beeldhouwer Louis Royer
verwierf de opdracht, hij woonde destijds op de Oudezijds Achterburgwal en
daar ontstond Rembrandt. Huisvriend Jozef Alberdingk Thijm schreef in 1843 ”Hij
werkt van ’s morgens zessen tot ’s avonds negenen en vervalt zichtbaar, maar
het werk stijgt ten top; het kind groeit ten koste van de moeder.” Een jaar
later, toen het model klaar was, dichtte de huisvriend: Ja God !
ja, dat is grootsch ! Dat is het
schepsel waardig Eens door
U-zelf gevormd Sterk,
vruchtbaar, edelaardig De uitvoering
verliep niet zonder problemen. Geld was bijeengebracht en voor zolang
belegd in staatsobligaties. Maar de waarde daarvan kelderde zodanig dat
overwogen werd het beeld in beton te laten uitvoeren. Gelukkig bleek het
bedrag toch nog net toereikend om het in ijzer te laten gieten. De eerste gieting mislukte, er vielen zelfs gewonden, maar
een tweede gieting in 1851 slaagde. Het beeld werd uit één stuk gegoten, voor
die tijd een knap stuk werk. De naam van de meestergieter Ivar Jacobsen kwam
daarom ook op de sokkel. Toen Rembrandt in 1924 een nieuwe, lagere sokkel
kreeg, is Jacobsen van het voetstuk gevallen. Onthulling Het sein voor de onthulling (‘ontblooting’) op 27 mei 1852
werd gegeven door koning Willem III nadat hij “Leve het vaderland, hoezee”
had geroepen. ’s Avonds was er een groot feest waar ruim 200 kunstwerken
werden verloot, afgestaan ter financiering van het beeld. Ook was er vuurwerk
voor het volk. Jan Schenkman (onderwijzer / illustrator) dichtte het volgende verslag: ‘Er waren Rembrandt-broodjes, Rembrandt-moppen, Rembrandt-taarten, Rembrandt-poppen, ’t zij van suiker, gips of hout, ook van zilver, staal of goud, Rembrandt-broches, Rembrandt-spelden. Om voor een groot genie te gelden, Rembrandts leven bij de vleet, naar ieders smaak gekneed.’ Het beeld was aan de noordzijde van de Botermarkt
geplaatst bij het Reguliersplein (ofwel Kaasplein). In 1876 werd op dit plein
het beeld van Thorbecke onthuld en veranderde de naam Reguliersplein in
Thorbeckeplein. Rembrandt moest in verband met de komst van Thorbecke
verhuizen naar het midden van de Botermarkt dat bij die gelegenheid omgedoopt
werd in Rembrandtplein. (bronnen:
het Amsterdams Beeldenboek, 1996, Ons
Amsterdam, 2002 en het Parool 2010)
2006 Zwerver Na de herinrichting van het plein in 2009, is Rembrandt
180 graden gedraaid. Op een nieuwe sokkel kijkt hij nu naar het westen. Het
beeld heeft sinds 1852 op zes plaatsen gestaan, gemiddeld elke 25 jaar een
andere plek op het plein. De architect van het plein werd gevraagd naar de
reden van de huidige wijziging. ‘De reden dat hij is gedraaid, heeft te maken met het
nieuwe ontwerp. In het midden van het plein is een plint gelegd van
hardsteen. In die plint zijn alle functies van het plein gestopt, het beeld
staat er, maar ook bankjes en een waterobject. Als daar straks toeristen
zitten, zouden ze tegen Rembrandts achterkant aankijken als we hem niet
hadden gedraaid.” De beeldengroep ‘de Nachtwacht’ die sinds 2005 aan zijn
voeten stond, is niet teruggekeerd na de renovatie. Rembrandt Harmenszoon van Rijn (1606 – 1669) Rembrandt onderscheidde zich door zijn stijl van zijn tijdgenoten. Hij werd vooral beroemd door de wijze waarop hij het licht op zijn onderwerp liet vallen. Zijn beheersing van licht en donker waarbij hij vaak scherpe contrasten neerzette om zo de toeschouwer het schilderij binnen te leiden, zijn levendige scènes vol dramatiek zonder de strakke formaliteit die andere kunstenaars in die tijd vaak hanteerden zijn kenmerkend. Hoogtepunt op het gebied van regie van personen en het gebruik van lichteffecten is het in 1642 voltooide 'Het korporaalschap van kapitein Frans Banning Cocq en luitenant Willem Ruytenburgh', dat als de Nachtwacht bekend is geworden.
2006 Louis
Royer (1793-1868) Na zijn verhuizing naar Amsterdam, trad er een verandering op in Royers werk: hij legde zich toe op portretten van beroemdheden uit de Nederlandse geschiedenis. Royer was een van de oprichters van de Amsterdamse kunstenaarsvereniging Arti en Amicitiae in 1839.
Louis Royer door Charles van Beveren, 1830 (Rijkmuseum
Amsterdam) Rembrandtplein, Amsterdam Centrum Foto’s: maart en juli 2006, maart, juli en september 2010 Startpagina Buitenbeeldinbeeld Buitenbeelden
in Amsterdam Centrum Monumenten
in Amsterdam: Portretten |