|
Spinoza
Spinoza door Nicolas Dings, 2008 Spinoza en Amsterdam Het standbeeld van de filosoof is onthuld op zijn 376e geboortedag. Zijn geboortestad is Amsterdam, het beeld staat vlak bij de plek waar hij ter wereld kwam. Maar op 24-jarige leeftijd werd Spinoza in de ban gedaan door de Joodse kerkgemeente van de stad, niemand van de Joodse gemeenschap daar mocht nog contact met hem hebben. De zoon van Portugees-joodse immigranten zou zich schuldig gemaakt hebben aan ketterij want hij twijfelde openlijk aan kerkelijke dogma’s. Spinoza stelde dat God onpersoonlijk was en geen vrije wil of plan kent. De natuur was in zijn ogen God en de Bijbel mensenwerk. De uitsluiting was reden voor de banneling om de stad te verlaten. Spinoza dacht heel positief over zijn stad: “Amsterdam bijvoorbeeld plukt de vruchten van de vrijheid blijkens zijn groei, die alle volken bewonderen. In deze bloeiende en bevoorrechte stadstaat leven immers mensen uit alle volken en met alle mogelijke geloofsovertuigingen eendrachtig samen.” Na zijn vertrek uit Amsterdam woonde Spinoza een aantal jaar in Rijnsburg en vestigde zich daarna in den Haag. Daar voltooide hij het boek Ethica, zijn levenswerk. Hij stierf in die stad, waarschijnlijk aan tuberculose. Den Haag heeft ter herinnering aan zijn beroemde ingezetene een standbeeld, het werd onthuld in 1880 en is gemaakt door Frédéric Hexamer. Amsterdam en Spinoza Spinoza geldt nu als een vermaard filosoof en stamvader van de moderne wijsbegeerte en daarom wilde Amsterdam een standbeeld voor de ‘Amsterdammer’ Spinoza. Hij moest zelfs het boegbeeld worden van de stad, zoals Erasmus dat is voor Rotterdam. Hoewel bij het Spinoza-lyceum een beeld staat (door Hildo Krop), wilde de stad een meer in het oog springend, prominent monument. Aan de andere kant ijverde Den Haag voor een standbeeld van Thorbecke, de grondlegger van de democratie. Dat bracht kunstenaar Hans van Houwelingen ertoe het voorstel tot een ruil te lanceren: Amsterdamse Thorbecke naar den Haag, Haagse Spinoza naar Amsterdam. Maar den Haag wilde zijn monument zeker niet kwijt: “de Ethica voltooide hij hier, in een dakkamer aan de Paviljoensgracht”.
Symboliek
B. de Spinoza (1632-1677) Spinoza noemde zichzelf en publiceerde onder de naam Benedictus de Spinoza. De nu veel gebruikte naam Baruch de Spinoza kwam in zijn jaren alleen voor in het register van zijn lagere school Ets Haim en in het geschrift van de banvloek van de synagoge. Zowel het Hebreeuwse Baruch als het Latijnse Benedictus betekent ‘gezegende’. De filosoof Spinoza publiceerde het oudste pleidooi voor de vrijheid van spreken en schrijven in Nederland dat tot nu toe bekend is. In dit Theologisch-Politiek Traktaat pleitte Spinoza voor volledige vrijheid van meningsuiting en godsdienstvrijheid, dit in tegenstelling tot zijn tijdgenoten die geloof ondergeschikt wilden maken aan de staat. Hiermee werd Spinoza, samen met John Locke, de eerste die de principiële tolerantie verdedigde. Spinoza was niet atheïstisch, de basis van zijn filosofisch stelsel is God, maar hij had een heel ander godsbeeld dan gangbaar was. Een stelling in het na zijn dood uitgegeven Ethica stelt dat er van een Goddelijk plan geen sprake kan zijn (actueel gezien de discussie over ID). Hij stond alleen in zijn ontkenning van het bestaan van wonderen en het bovennatuurlijke.
Nicolas Dings (1953) Dings werkt in de meest uiteenlopende materialen en technieken waaronder keramiek, brons, steen, roestvrij staal en glas. Zijn werk is filosofisch getint, vol humor en hij schuwt het grote gebaar niet. De beeldtaal van de klassieke kunstgeschiedenis is uitgangspunt, maar wordt vertaald naar het heden. (Uit de monografie: Nicolas Dings, door Jurrie Poot, Huub Mous, Alex de Vries,
Nicolas Dings)
Ansichtkaarten Erasmus (1622, Hendrick de Keyser), Rotterdam Spinoza (1880, Frédéric Hexamer), den Haag |
