Thorbecke

Thorbecke door Ferdinand Leenhoff, 1876

gemodelleerd door Leenhoff, gevormd door Jacobson

Prov. Noordbrabantsche en ’s Hertogenbossche courant, 8 mei 1875

Democratie

Johan Thorbecke is de grondlegger van de Nederlandse parlementaire democratie. De oudste democratie dateert uit de Griekse oudheid en Thorbecke is verbeeld leunend op een Griekse zuil, aktetas in de ene en de grondwet in de andere hand.

Johan Rudolph Thorbecke (1798-1872)

Politicus en staatkundig hervormer. De Nederlandse grondwet dateert van 1814 en in de loop van de geschiedenis is zij enkele malen gewijzigd. Een belangrijke grondwetswijziging vond plaats in 1848, onder leiding van Thorbecke. Bij deze grondwetsherziening werd de basis gelegd voor het huidige staatsbestel: een constitutionele monarchie met een parlementair stelsel. Nederland werd daarmee een land waar de feitelijke macht bij de volksvertegenwoordiging ligt.

Binnen vier jaar na het overlijden van Thorbecke werd het standbeeld al onthuld als huldeblijk voor zijn betekenis voor de democratie in Nederland.

1972

Onthulling

De Purmerender Courant schrijft 9 juni 1875:

Op 21 mei 1876 bericht De Purmerender Courant:

Jongstleden Donderdag is het standbeeld van Thorbecke te Amsterdam, met plegtigheid en onder het gejubel der menigte onthuld. Onze ruimte gedoogt geen volledige beschrijving van den dag die door de commissie tot een waren feestdag was gemaakt. Het beeld komt ons voor uitstekend gelukt te zijn. De prozaische namen van Schapenplein en Botermarkt zijn nu veranderd in Thorbecke- en Rembrandt-plein en geen omnibus brengt u meer naar de Botermarkt. Het standbeeld van Thorbecke is 2.95 meter hoog, en geplaatst op een hardsteenen voetstuk van 2.70 meter hoogte, men leest er op

Vilein

De onthulling was inderdaad een feest. Mr. G.M. van der Linden, Kamerlid en geestverwant van Thorbecke, hield een rede, waarin de vileine passage: “Thorbecke had vele vijanden, ik zal ze niet opsommen, velen zijn reeds op de weg der vergetelheid geraakt, en anderen zijn bestemd die weg te volgen.” Een andere vileine opmerking door ceremoniemeester Mr. W.H.L. Dullert gold de gebeeldhouwde zelf: “Thorbecke was een uitstekend echtgenoot en vader. Nergens was Thorbecke grooter dan in de huiselijke kring.” Er was een cantate te horen, waarin Thorbecke ‘beminnelijk niet, maar toch vurig bemind’ werd genoemd.

De feestelijkheden werden afgesloten met een groot vuurwerk. Het Nieuws van den Dag: ‘De naam Thorbecke geheel door Grieksch vuur voortgebracht, omgeven door zonnen en bouquetten, dubbele Chinese fontein, overgaande in cascade, guirlande National, met opstijgend vuur.’ Tot slot: ‘Eene decoratie met het borstbeeld van Mr Thorbecke, terwijl in vuurletters 3 Nov 1848 Grondwet is aangebracht in Nationale kleuren gedragen door twee kolommen waarop bloemvazen zijn aangebracht eindigende met fraaie bouquetten.’

Niet gericht op het volk

Zowel in 1875 als in 2010 is men niet tevreden met de kijkrichting van Thorbecke. Op 31 oktober 1875 in de rubriek ‘Van den IJ-kant’ wordt het ongenoegen zo verwoord:

Apropos van dat standbeeld. Hoe zonderling zal het komen te staan, notabene, met het aangezicht n i e t naar de drukke passage van de Botermarkt, n i e t naar het “v o l k” maar naar de stille Heerengracht, en bij gevolg met den rug naar de groote menigte ! Groote lui kunnen rare dingen doen, maar zeker zou Thorbecke zoo iets nooit gedaan hebben.

Het Parool bericht op 4 augustus 2010: In de tweede week van september begint stadsdeel Centrum met onderhouds-werkzaamheden aan het Thorbeckeplein. Bomen, verlichting, asfalt en het beeld van Thorbecke worden onder handen genomen. Ondernemers willen dat het beeld gedraaid terugkomt van het onderhoud. Ze hebben graag dat het over het plein gaat uitkijken.

Juni 2011 is Thorbecke teruggeplaatst, maar kijkt opnieuw de gracht over. Of er een fout is gemaakt door de werkers, of dat het stadsdeel de wending geblokkeerd heeft, is nog niet bekend.

Ferdinand Leenhoff (1841-1914)

De opdracht voor het beeld ging naar Ferdinand Leenhoff die sinds zijn jeugd in Parijs woonde en Thorbecke nooit had gezien. Aan de hand van foto’s en portretten maakte hij het beeld. Het beeld werd gegoten (brons) bij dezelfde firma die het beeld van Rembrandt (gietijzer) had uitgevoerd. Later werd Leenhoff hoogleraar aan de Rijksacademie voor Beeldende kunst in Amsterdam. Ook het beeld Jan Pietersz. Coen in Hoorn is van zijn hand.

Het beeld van Rembrandt moest wijken door de plaatsing van het beeld van Thorbecke. Rembrandt verhuisde van de noordzijde van de Botermarkt naar het midden van het plein, vanaf dan Rembrandtplein. Thorbecke werd geplaatst op het aangrenzende Reguliersplein, vanaf dan omgedoopt in Thorbeckeplein.

Wikipedia