Gebroken Spiegels
Auschwitzmonument ‘Nooit meer Auschwitz’ door Jan Wolkers, 1977 / 1993 alias ‘Spiegelmonument’, alias ‘Gebroken Spiegels’ Voorheen op de Oosterbegraafplaats, vanaf 1993 in het Wertheimpark Jaarlijks wordt, op de laatste zondag van januari, de bevrijding van het concentratiekamp Auschwitz-Birkenau (27 januari 1945), herdacht. De herdenking is aan het eind van de ochtend bij het Auschwitz-monument. Dit monument staat in het Wertheimpark, aan het begin van de Plantage Middenlaan. |
|
DE MOORD OP DE JODEN UIT NEDERLAND Op 10 mei 1940, de dag van de invasie door
Nazi-Duitsland, woonden in Nederland 140.000 joodse mannen, vrouwen en
kinderen. Tussen februari 1941 en september 1944 werden meer dan
107.000 joden gedeporteerd uit Nederland. Slechts 5.200 overleefden de
Nazi-concentratiekampen en keerden terug. Auschwitz-Birkenau en Sobibor waren kampen in Polen.
Auschwitz-Birkenau was een werk- en vernietigingskamp. Sobibor uitsluitend
een vernietigingskamp. Ongeveer 60.000 joden werden uit Nederland naar
Auschwitz-Birkenau gedeporteerd en 34.000 naar Sobibor. In deze kampen werden de meeste joden uit Nederland
vermoord. Slechts 19 van hen overleefden Sobibor en ongeveer 1150
Auschwitz-Birkenau. Ook de in Nederland woonachtige Sinti en Roma werden
door de Nazi's vervolgd. Op 16 mei 1944 werden 245 van hen opgepakt en drie
dagen later gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau. Slechts 30 van hen
overleefden het. De naam 'Auschwitz' is internationaal het symbool
geworden van de poging tot vernietiging van het joodse volk, waar ook ter
wereld. Het spiegelmonument herdenkt de miljoenen slachtoffers
van rassenwaan. Dit is een plaats van herinnering, rouw en bezinning, een
waarschuwing voor alle generaties in de hele wereld. Vergeten zijn de slachtoffers niet en nooit zullen zij
vergeten worden. |
Beschadiging / Vernieling
1) Glazenier
Op dinsdag 23 mei 1995 wordt tegen een voormalige glazenier twee maanden
celstraf geëist wegens het vernielen van het door Jan Wolkers ontworpen
Auschwitzmonument Nooit Weer Auschwitz. De glazenier bleef erbij dat hij in
opdracht handelde van het glasbedrijf waarbij hij in dienst was, om zo een
constructiefout te verdoezelen. Er was condens onder twee glazen platen
gekomen. Deze glazen dekplaten van het monument werden begin 1993 met een
pikhouweel stukgeslagen. Dat gebeurde in de nacht van de officiële
onthulling. Het bedrijf ontkent elke betrokkenheid bij de vernieling, maar
familie en vrienden van de glazenier getuigden dat hij van te voren al
uitlatingen had gedaan over een afspraak met zijn baas. De glazenier werd
later veroordeeld.
2) 'Nooit meer Auschwitz' beschadigd
Het Auschwitz-monument in Amsterdam is naar verwachting eind dit jaar
hersteld. Onbekenden vernielden het monument van Jan Wolkers in mei. Bij de
vernieling ging de glasplaat met de tekst Nooit meer Auschwitz aan diggelen.
(Trouw, 24 juli
1997)
3) Herstel monument voor Auschwitz duurt
lang
Reparatie van het beschadigde
Auschwitz -monument in Amsterdam kost naar schatting 20- tot 25
duizend gulden. Dit heeft een taxateur dinsdag vastgesteld. De vernielde
glasplaat wordt verwijderd en vervangen door een nieuwe. Het herstel gaat
lang duren: tien tot twaalf weken.
De nieuwe glasplaat wordt gemaakt bij het glasbedrijf Tetterode, waar
het monument in 1993 is gemaakt. Het monument is ontworpen door de kunstenaar
Jan Wolkers. Het monument bestaat uit zes gebarsten glazen panelen, die de
lucht weerspiegelen. Een van die panelen is nu vernield.
Het herstel duurt lang, omdat eerst een plaat van twee centimeter dik,
speciaal gehard glas moet worden besteld. Wolkers maakt een nieuwe
spiegelplaat, die daaronder moet worden bevestigd.
De politie heeft gisteren mensen ondervraagd die in het weekeinde en
maandag in het Wertheimpark, waar het monument staat, zijn geweest. Sommige
getuigen hebben tegen de politie gezegd dat de vernieling mogelijk is
veroorzaakt door kinderen die op de glasplaat hebben gespeeld. De politie
probeert de kinderen op te sporen, maar sluit niet uit dat de schade op een
andere wijze is ontstaan.
(Volkskrant, 21
juli 1999)
4)
Auschwitzmonument alweer vernield
Het Auschwitzmonument heeft veel te verduren. Gisteren is het werk van
Jan Wolkers in het Wertheimpark in Amsterdam voor de vierde maal vernield.
In een van de zes liggende glasplaten -van twee bij drie meter- zitten
putjes. Het geharde glas is wit aangeslagen en in kleine stukjes gebarsten.
De politie gaat uit van vernieling uit 'baldadigheid'. Het stadsdeel heeft
aangifte gedaan.
Het stadsdeel centrum vindt het nog te voorbarig om na te denken over
beveiliging van het monument. ,,De vorige twee keren waren er geen
aanwijzigingen van bewuste vernieling. Dit keer lijkt het er op het eerste
gezicht ook niet op. Er zijn geen sporen van ruw geweld.'' Volgens de
woordvoerdster kan het zijn dat er al een tijdje een barst in zit en dat de
schade na een paar weken pas zichtbaar wordt.
Volgens Jan Wolkers is het Auschwitzmonument gemaakt van gehard glas
dat alleen met veel geweld vernield kan worden. ,,Daar moet een enorme
agressie achter zitten'', zei Wolkers na de vorige vernieling. Ook volgens de
dienst binnenstad gaat het werk 'niet kapot als je je tas erop zet'.
Het herstel kost duizenden euro's en zal enige weken in beslag nemen.
(Trouw, 25 juni
2004)
5) Beschadiging Auschwitzmonument
Vorige week is bij het stadsdeel melding gemaakt van beschadiging van
het Auschwitzmonument. Eén van de zes glasplaten is beschadigd. Het monument
werd in 1992 in het Wertheimpark geplaatst. Sindsdien is het vijf keer
beschadigd. De eerste keer was sprake van opzettelijke vernieling. In de
andere gevallen waren daarvoor geen aanwijzingen. Vooralsnog is dat ook nu
het geval. Het monument wordt zo spoedig mogelijk gerepareerd. De verwachting
is dat dit een aantal weken zal duren.
(stadsdeel
Amsterdam-Centrum, 23 juni 2006)
6)
Auschwitz-vandalen
Het Auschwitzmonument is donderdagochtend vroeg door onbekenden
vernield. De informatiezuil bij het kunstwerk ‘Gebroken spiegels is uit de
grond getrokken. Op de zuil staat een tekst waarin Jan Wolkers de betekenis
van zijn kunstwerk uitlegt.
(de Volkskrant,
11 augustus 2006)
‘Hit and run’ van de plantsoenendienst ?
Donderdagochtend werd in het Wertheimpark ontdekt dat de
informatiezuil bij het Auschwitzmonument was beschadigd. In tegenstelling tot
de berichtgeving in de Volkskrant sluit de recherche vernieling of vandalisme
uit. Het team heeft naar aanleiding van een onderzoek ter plaatse sterke
aanwijzingen dat de informatiezuil door een voertuig is aangereden. Het park
is voor fiets- en gemotoriseerd verkeer afgesloten. Alleen geautoriseerde
diensten kunnen met een voertuig in het park komen.
(Persbericht
Politie Amsterdam-Amstelland, 11 augustus 2006)
“ (…) Het altijd weer ontroerende monument van Jan Wolkers wordt druk
bezocht. Nu en dan door lieden die minder goeds in de zin hebben. Ik doel op
de verdwaasden die hun handen niet kunnen thuishouden. Soms gaat het maar net
goed. Zoals onlangs, toen een voorbijganger een schoolklas sommeerde de
massale hospartij op de glazen platen te staken. Een week geleden was het
weer raak. De informatiezuil bij het monument bleek verwoest. Niet door
vandalisme, zo haastte de gemeentelijke voorlichter te benadrukken, maar door
een onbekend voertuig. Wanneer een van de glasplaten plotseling meer barsten
vertoont dan Wolkers bedoelde, heeft dat sinds kort een nieuwe oorzaak:
wisselende temperaturen. (…) “
(Hub. Hubben, de
Volkskrant 18 augustus 2006)
Jan Wolkers (1925-2007)
Jan Wolkers was schrijver en beeldend kunstenaar. Vanaf 1941 volgde
hij in Leiden, Den Haag en Amsterdam lessen aan diverse academies. In 1953 studeerde
hij af aan de Rijksacademie te Amsterdam, daarna kreeg hij beurzen voor
lessen van Giacomo Manzů en Ossip Zadkine. Al in het begin van zijn carričre
heeft Wolkers opdrachten ontvangen voor de openbare ruimte. Aanvankelijk
maakte hij vooral vrouwen- en dierenfiguren in de traditie van Charles
Despiau. In de zestiger jaren ontwierp hij abstracte, architectonische
structuren en wandobjecten van afval. Vanaf de jaren zeventig maakte Wolkers
abstracte monumenten van glas, perspex en roestvrij staal.
Zijn beelden zijn vaak het slachtoffer van vandalisme geweest.
Voorbeelden zijn het Auschwitz monument in Amsterdam, de ‘Roos’ in Zaandam, ‘Vrouwen
in Verzet’ in Oegstgeest en het monument
op de dijk bij Ceres op Texel. In reactie op de vernieling van het monument
bij Ceres in 2003 maakte Wolkers bekend dat hij in vervolg minder glas zou
gaan gebruiken en meer staal. ‘Het idee dat glas kwetsbaar is, wekt in de
openbare ruimte bepaalde gevoelens op. Dan moet iemand er blijkbaar een klap
op geven net als op bushokjes’, zei echtgenote Karina Wolkers.
Wertheimpark, Amsterdam Centrum
Foto’s: februari en maart 2006
Startpagina Buitenbeeldinbeeld
Buitenbeelden
in Amsterdam Centrum
Monumenten in Amsterdam: WO II