Luchtboogbeelden van de Sint-Jan ’s Hertogenbosch
Foto: A.G. Schull, ca 1870 (Collectie: Rijksmuseum) Restauratie De vervangende
beelden op de luchtbogen zijn geen exacte kopiën van de oorspronkelijke beelden.
De foto van A.G. Schull gemaakt voor de restauratie, maakt duidelijk dat de
laat-middeleeuwse beelden geërodeerd zijn, op de voorgrond is te zien dat van
sommige beelden zelfs alleen nog maar de voeten resteerden. Ook de restanten
van de 37 authentieke beelden die bewaard gebleven zijn, laten zien dat in de
19e eeuw noodzakelijkerwijs volop ingevuld en bij-gefantaseerd is bij het
maken van de nieuwe figuren. Bijkomende handicap was dat slechts gewerkt kon
worden naar voorbeeld van schetsen die gemaakt waren door architect L.C.
Hezenmans die vanaf 1863 de leiding had over de herstelwerkzaamheden; de
originele beelden stonden nog hoog op de bogen. Dit heeft tot
gevolg gehad dat de huidige beelden op de luchtbogen op zijn best een echo
zijn van de begin zestiende eeuwse figuren, maar soms ook geheel nieuw
negentiende eeuws.
schetsbladen van L.C. Hezenmans (Collectie:
stadsarchief ’s Hertogenbosch) Beeldhouwers Modelleur van de nieuwe
luchtboogbeelden was beeldhouwer Frans Kuijpers (1828-1910) uit Den Bosch: Provinciale Noordbrabantsche en
Provinciale Noordbrabantsche en ’s Hertogenbossche courant, 4
mei 1908
’s Hertogenbossche courant, 15 augustus 1872 Beeldhouwer Louis
Veneman was aangesteld als bouwmeester maar hij moest zich in 1863 vanwege
een gedeeltelijke verlamming door een beroerte terugtrekken. De 22-jarige
Lambert Hezenmans nam de verantwoordelijkheid voor de restauratie over. Betekenis Deze grote
negentiende eeuwse invloed op de beeldengroep maakt het moeilijk naar de betekenis
van de figuren te zoeken. In de Volkskrant van 5 maart 2016 geeft de
Stichting Nationaal Monument Sint-Jan aan de betekenis ook niet te weten.
“Diverse kunsthistorici hebben er de afgelopen anderhalve eeuw wel hun ideeën
over ontvouwd – over ‘aanvallers’ en ‘verdedigers’ van Gods huis, of
illustraties van ‘de gezamelijke menschheid’, tot ‘de fantasie en vrijheid
van de beeldhouwers’. Een eenduidig antwoord is er niet.” Op weg Bij deze nog een suggestie:
Alle figuren zitten hoog op het godshuis en gaan richting hemel, ze hebben de
aarde de rug toegekeerd. Het gezelschap is divers, er zit van alles tussen:
duivels, fabelwezens, vastgebonden types, mytische figuren, drinkers,
denkers, werkers, muzikanten. Het allegaartje zou op weg kunnen zijn naar ‘Het
laatste oordeel’ waar ‘alle volken samengebracht worden’. Ook de 19e eeuwse
restaurateurs dachten vermoedelijk in die richting: zij hebben de drie
koningen die van verre met geschenken kwamen om de pasgeboren Jezus te
aanbidden (‘de wijzen uit het oosten’) toegevoegd. Zij zijn op de bogen
opnieuw op weg met geschenken naar de aanbedene (op deze webpagina’s geen
afbeeldingen van de koningen, de vele steigerbuizen op de achtergrond maakte
fotograferen onaantrekkelijk). Jaar van Jeroen Bosch
De woordvoerder
van de Stichting Nationaal Monument Sint-Jan draait het om: “Ik denk dat
Bosch is geïnspireerd door de beelden van monsters, narren en dieren. Hij was
ook goed bevriend met de bouwmeester van de Sint-Jan, die net als de schilder
in 1516 overleed.” In 2016, dat
uitgeroepen is tot het Jaar van Jeroen Bosch, is tegen de St. Jan een
stellage gebouwd waarmee naar de goot van de basiliek geklommen kan worden.
Deze ‘Wonderlijke Klim’ geeft een prachtige kijk op de wonderlijke wezens
hoog boven de straat op weg naar de hemel.
Catalogus: De luchtboogbeelden op de Sint-Jan door Ronald Glaudemans Een Wonderlijke
Klim, 2016. Stichting Nationaal Monument Sint-Jan Op deze
webpagina’s wordt een indruk van de verscheidenheid aan beelden gegeven, niet
alle 96 worden getoond. Voor meer
informatie zie: deze link in de Bossche encyclopedie en deze link in de Bossche encyclopedie Luchtboogbeelden
van de Sint-Jan, ‘s Hertogenbosch Foto’s: oktober 2016 Startpagina Buitenbeeldinbeeld |