Hevige emotie

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Schreeuwend kind gestoken door een bij  door (toegeschreven aan) Hendrick de Keyser, ca 1615

 

 

Zomer 2012 kreeg het Rijksmuseum Amsterdam van een anonieme gever het beeldje van een huilend kind, gemaakt door Hendrick de Keyser. Sinds een veiling in 1897 was de verblijfplaats onbekend. 

 

 

 

 

Hartzeer

 

Theocritus was een Griekse dichter uit de 3e eeuw voor Chr.  Hij is in de moderne tijd bekend geworden door zijn herderspoëzie, van hem zijn een kleine dertig ‘Idyllen’ bewaard gebleven. Het zijn voornamelijk korte scenes uit het herdersleven. Het leidende thema is bijna altijd de onbeantwoorde liefde ofwel liefdesverdriet.

 

Idylle 19 gaat over Cupido of Amor die, nadat hij honing heeft weggenomen uit een bijennest, gestoken wordt. Hij huilt uit bij zijn moeder, de liefdesgodin Venus, die hem een levenswijsheid bijbrengt. Hij, Amor, is net als de bijen: ook zijn pijlen brengen naast de honingzoete liefde, soms hevige steken teweeg in het hart van de mensen. Liefdesgeluk en liefdesverdriet zijn twee kanten van dezelfde medaille.

 

Het verhaal van Cupido die de keerzijde van het zoet leert kennen, werd in de 16e eeuw een populair thema van de Duitse Renaissance-schilder Lucas Cranach en diens atelier. Hij produceerde in de jaren 1525-1540 bijna dertig schilderijen met Amor na zijn honingroof in tranen bij Venus (het Kröller Müller bezit een dergelijk schilderij).

 

 

 

 

 

 

 

                                   Details van vier schilderijen uit het atelier van Lucas Cranach met Amor na zijn honingroof

 

 

Liefdesverdriet

 

Hendrick de Keyser maakte bijna een eeuw later uit buxushout een portret van een krijsend kindje. Er zit een bij op het hoofdje van de baby (de tandjes zijn nog niet door). De krullen, de plaats van het insect op het voorhoofd en de vorm van het oor doen sterk denken aan de kinderkopjes van Cupido of Amor die Cranach schilderde. Maar de expressie van het kind is veel heviger, Amor schreeuwt het uit van schrik en pijn. Het gesymboliseerde liefdesverdriet moet heel hevig zijn..

 

 

 

     

 

                                                                                                                                               Foto: LACMA

 

Hevige emotie

 

De Keyser heeft nog een brullend kinderkopje gemaakt rond 1615. Het is in brons gegoten en er is geen stekend insect als oorzaak van het verdriet. De buste is in bezit van het Los Angeles County Museum of Art.

 

De Keyser had kennelijk interesse in het weergeven van hevige emoties. Het beeld ‘De razernij’ wordt aan hem toegeschreven of aan een medewerker uit zijn atelier Geraert Lambertsz, de ‘principaelste kneghts’. Een andere mogelijke maker is Artus Quellinus.

 

 

 

Rechts: Razernij of Dolhuisvrouw

  

 

 

  

 

Brullen als een leeuw:

links een leeuwenmasker uit ca 1605, toegeschreven aan Hendrick de Keyser (de beeldhouwer signeerde zelden).

 

                             

 

 

 

 

 

Goedaardig en vreedzaam

 

Dat de Keyser interesse had in emoties past bij zijn empatische aard. Tien jaar na het overlijden van de Keyser verscheen een boek over zijn bouwwerken: ‘Architectura Moderna ofte Bouwinghe van onsen tyt’. Daarin wordt een karakterschets gegeven: “Voorts is hy een man geweest in zijn manieren niet groots, heel goet-aerdigh en vreedsaem, en gantsch willigh en bereydt om yder met zijn konste en wetenschap behulpig te zijn, en voort te helpen; waer door hy dan by allen liedé van meerder en minder Staets seer is bemint geweest.”

 

 

 

 

Hendrick de Keyser (1565-1621)

 

Wikipedia

 

 

In 1595 werd Hendrick de Keyser stadssteenhouwer en -beeldhouwer, in feite stadsarchitect van Amsterdam. Zijn belangrijkste werken zijn de Beurs (1608-13, gesloopt in 1829), de Zuiderkerk (1603-11, in 1614 de Zuidertoren), het Stadhuis van Delft (1618-20) en de Westerkerk (1620-31, de toren uit 1638 is een afwijkend ontwerp).

 

Hendrick de Keyser was behalve architect ook beeldhouwer. Zijn bekendste werk is het door zijn zoon Pieter voltooide grafmonument van Willem van Oranje in de Nieuwe Kerk van Delft (1614-23). Ook maakte hij het oudst bekende standbeeld in Nederland: Erasmus te Rotterdam (1622).

 

De Keyser stierf op zijn 56e verjaardag. Gedicht van P.C.Hooft toen de bouwmeester in de Zuiderkerk was begraven:

 

                                Hendrik de Kaizer

                                Vermaert Steen- en Beeldthouwer

                                gestorven op zijn geboortedagh

                                den Konstennaar alhier gekuilt

                                daar de beeldthouwerij om huilt,

                                is sterf- geboortedagh geweest.

                                Een steen zijn lichaam ons ontschuilt;

                                maar duizendt toonen der zijn geest…

 

 

 

 

Rijksmuseum Amsterdam

 

Foto’s: oktober 2013

 

 

 

Startpagina Buitenbeeldinbeeld

 

 

Startpagina Beelden in het Rijksmuseum