Gerechtigheid Model voor het
reliëf ‘De grootmoedigheid van Zaleukos’ door Artus Quellinus en
atelier, ca 1651
Zaleukos
wordt een oog uitgestoken Het nieuwe
stadhuis van Amsterdam In 1648 werd op
de Dam van Amsterdam begonnen met het heien van 13659 palen voor de bouw van
een nieuw stadhuis naar ontwerp van Jacob van Campen. Het jaar 1648 was ook
het jaar van de Vrede van Münster, het einde van de tachtigjarige oorlog met
Spanje. De bouwplannen werden met het oog daarop uitgebreid en het gebouw
moest een monument worden ter ere van deze ‘eeuwige’ vrede. Toen vier jaar
later het oude stadhuis afbrandde, werd er vaart gemaakt, het eerste deel is
in 1655 al in gebruik genomen. De beeldhouwer Artus Quellinus of Quellijn uit Antwerpen werd aangetrokken voor de decoratie zowel binnen als buiten. Het Rijksmuseum heeft een aantal van zijn terracotta-ontwerpen van de beelden en reliëfs in de collectie. Quellinus begon zijn werk met de Vierschaar. De bouw van het
stadhuis duurde ongeveer achttien jaar; het bouwwerk werd bij de vroege
inwijding in 1655 trots aangeduid als het achtste wereldwonder. Linksonder: de
veroordeelde zoon van Zaleukos Vierschaar De Vierschaar in
het stadhuis is de zaal waar het openbaar gerechtshof doodvonnissen uitsprak,
het publiek op de Dam kon door getraliede ramen het gebeuren volgen. Het
marmeren beeldhouwwerk van Quellinus in dit vertrek refereert aan rechtspraak
en boetedoening. De toeschouwer buiten zag een muur met vier kariatiden en
drie reliefs met gerechtigheidssscènes. Daarvoor zat de schout temidden van
de schepenen, de gevangene stond tegenover de schout en hoorde zijn vonnis
voorgelezen worden.
Foto: Beeldbank Amsterdam; datering 192x Executie aan J.B.F. van
Gogh, op Zaturdag den 4den April, Anno 1778 (wegens de moord op zijn geliefde
Anna Smitshuizen) Barmhartigheid,
Wijsheid en Rechtvaardigheid De drie
gerechtigheidssscènes laten voorstellingen zien die refereren aan
rechtvaardigheid, wijsheid en barmhartigheid. In het midden is
het Bijbelse verhaal over Salomo te zien. De vorst moest een uitspraak doen
over de toewijzing van een kind dat door twee vrouwen geclaimd werd. Hij
besloot het kind in tweeën te hakken en ieder de helft te geven. De ene vrouw
bleef daar onverschillig onder, de andere smeekte dat niet te doen en het dan
maar aan haar opponente te geven. Daaraan herkende de wijze Salomo de echte
moeder en gaf haar het kind. Aan de linkerkant
hangt de voorstelling van barmhartig optreden. De Griek Zaleukos, wetgever in
Locri (een Griekse kolonie in de teen van Italië), had een wet uitgevaardigd
dat degene die op overspel betrapt werd, beide ogen uitgestoken zouden
worden. Kort daarop werd zijn zoon aangeklaagd voor echtbreuk en schuldig
bevonden. Om zijn kind voor totale blindheid te behoeden deelde Seleucus de
straf met hem en liet zichzelf ook een oog uitsteken. Aan de
rechterkant is te zien hoe Lucius Junius Brutus in zijn functie als consul
van de Romeinse Republiek genoodzaakt is zijn zonen Titus en Tiberius te
‘onthalzen’ omdat ze met andere samenzweerders tegen de staat hadden
samengespannen. Rechtvaardigheid verlangt dat zonder aanziens des persoons daders
hun straf moeten ondergaan.
Model voor het reliëf ‘Het oordeel van Junius Brutus’, 1651 Van de
rommelzolder In 1879 gaf de
heer E.C.E. Colinet, directeur van de tekenschool ‘Quellinus’, een voordracht
over “den bouw en de schoonheden van het Amsterdamsche Stadhuis”. Hij
vertelde volgens Het Nieuws van den Dag
van 28 februari 1879 over de frontversieringen:
Het Rijksmuseum
verwierf de ‘stukken en brokken’ in 1887 in bruikleen van de gemeente
Amsterdam.
Brutus
moest het teken geven aan de beul de onthoofding te verrichten Artus Quellinus de Oude (1609-1668) Quellinus de Oude ofwel Quellinus I woonde vanaf 1648 of 1650 in Amsterdam en kreeg de opdracht het stadhuis op de Dam te decoreren met beeldhouwwerk. Hij werkte vanaf 1650 vijftien jaar aan de opdracht, maar hield zijn atelier in Antwerpen aan. In de periode 1650-1658 leverde Artus bijna al zijn ontwerpen voor het stadhuis, de sculpturen werden grotendeels uitgevoerd door zijn medewerkers. Quellinus werd per werk betaald en had tussendoor de handen vrij andere opdrachten uit te voeren.
Rijksmuseum Amsterdam Foto’s: juli 2015 Startpagina Buitenbeeldinbeeld Startpagina Beelden in het
Rijksmuseum |