Bacchant Bacchant door Adriaen
de Vries, 1626 De bacchant staat bij de
eerste presentatie enige weken in de eregalerij van het Rijksmuseum Adrianvs
Fries In 2010 werd het
beeld Bacchant van beeldhouwer Adriaen de Vries, (her)ontdekt bij kasteel St.
Martin in Graz, Oostenrijk. Medewerkers van het veilinghuis Christie’s waren
uitgenodigd kunstwerken in het kasteel te taxeren en bekeken ook nog even het
beeld met wereldbol dat op de binnenplaats in een waterbassin stond. Tot hun
verbazing ontwaarden ze de naam Adrianvs Fries en het jaartal 1626. Het werk
bleek er al meer dan drie eeuwen te staan: op een gravure uit ca 1700 is het
al te zien. De taxateur mailde naar het veilinghuis: “I think I
may have stumbled across something quite important.”
ets gedateerd ca 1700, op de binnenplaats het beeld met bol Wijngod met
globe De bronzen figuur
heeft druivenbladeren in het haar en aan de voeten staat een boomstronk met
wijnrank en panfluit, attributen die in de entourage van de wijngod Bacchus voorkomen.
De man draagt de globe, maar niet op de bovenrug zoals gebruikelijk bij een
Atlas, de bol lijkt te zweven. Waarschijnlijk was het de bedoeling van De
Vries een Bacchant te maken die sjouwde met een druivenmand, wijnzak of
wijnkruik. Het beeld is uit
1626, het sterfjaar van Adriaen de Vries, mogelijk was het bij zijn dood
onvoltooid. De Vries had wel bedongen dat zijn medewerkers na zijn dood een
jaar lang de gelegenheid kregen om zijn eventuele onvoltooide beelden af te
werken. Er is een theorie dat ook de opdrachtgever stierf en daarom de
lastdrager vervolgens zonder last is doorverkocht.
Foto’s: Christie’s
panfluit
en druiventros
De bacchant is ruim een
meter hoog Atlas Het brons van de
bol bestaat uit een andere legering dan het brons waaruit de mansfiguur
gemaakt is. Het oorspronkelijke attribuut (gezien de gestrekte rechterhand
eerder een kruik dan een mand) is naar aangenomen wordt later vervangen of
anders is de bol later geplaatst om het beeld te voltooien. Daartoe zijn
vingertoppen afgezaagd. De Bacchant is - na de dood van de beeldhouwer -
getransformeerd tot een zwierige Atlas. het gezicht heeft grove
trekken, kenmerkend voor de lossere, meer schetsmatige stijl die De Vries
ontwikkelde Provenance In 1557 werd het
middeleeuwse kasteel St Martin omgebouwd tot een Renaissance-slot en in later
jaren volgden nog enkele verbouwingen. Het beeld stond gezien een gravure uit
die tijd, minstens sinds 1700 op de binnenplaats van het Oostenrijkse
kasteel, maar misschien al eerder. Mogelijk is het vanuit Praag, waar het is
gemaakt, in 1693 naar het kasteel in Oostenrijk gekomen in de bruidsschat van
Margarethe Leopoldine gravin Colonna von Fels. Haar voorouders hadden
Praagse connecties. Naar
Nederland Het was de
bedoeling het beeld onder de titel Mythological
figure supporting the globe zomer 2011 te veilen bij Christie’s. Over de herkomst
was het veilinghuis discreet maar in de catalogus waren voor de provenance
wel de 18e eeuwse gravures opgenomen waarop het beeld te zien is. Het kasteel
werd herkend en Oostenrijk onderzocht daarop de juistheid van de verleende
toestemming tot export want het kasteel staat op de monumentenlijst. Onzeker
geworden door dit heronderzoek trok Christie’s het beeld terug van de veiling
om het resultaat af te wachten. Later is alsnog
toestemming gegeven het kunstwerk op de buitenlandse markt te brengen omdat
het beeld niet specifiek voor het kasteel gemaakt is. December 2014 kwam de
bronzen man opnieuw ter veiling, nu onder de naam Bacchic figure supporting the globe. Hij werd verworven door het
Rijksmuseum voor 22,5 miljoen euro; het museum laat het beeld verder door het
leven gaan onder de naam Bacchant.
Het is het eerste beeld van Adriaenus de Vries in een Nederlandse museale
collectie.
Rijksmuseum Amsterdam Foto’s: juli 2015 en juni 2016 Startpagina Buitenbeeldinbeeld Startpagina Beelden in het
Rijksmuseum |